Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι είναι πλέον εξοικειωμένοι με την ιδέα της ατομικής ή/και της ομαδικής ψυχοθεραπείας. Είναι όμως αυτές οι μοναδικές ψυχοθεραπευτικές κατευθύνσεις; Από την δεκαετία του 1950 κάποιοι πρωτοπόροι θεραπευτές (Ackerman, Whitaker, Bowen) άρχισαν να εγκαταλείπουν το γνώριμο πεδίο των παραπάνω θεραπειών και να δουλεύουν με οικογένειες. Έτσι γεννήθηκε η οικογενειακή θεραπεία.

Η ιδέα πίσω από αυτήν είναι ότι το πρόβλημα που παρουσιάζει ένα άτομο συνδέεται με τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις των μελών όλης της οικογένειας. Η έμφαση, λοιπόν, «φεύγει» από το άτομο και μεταφέρεται στις διαπροσωπικές σχέσεις μέσα στην οικογένεια. Πολλές φορές, μάλιστα, χρειάζεται να λάβουμε υπόψιν την επιρροή της ευρύτερης οικογένειας. Κάθε άτομο, άλλωστε, ξεκινώντας να δημιουργήσει την δική του οικογένεια, κουβαλά πρότυπα, πεποιθήσεις και συμπεριφορές από την πατρική του οικογένεια, που είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα παρεισφρέουν στην επικοινωνία και στις σχέσεις που αναπτύσσει στην «καινούρια» οικογένεια.

Με τον όρο «οικογενειακή θεραπεία» εννοούμε την ταυτόχρονη θεραπεία κάποιων ή όλων των μελών μιας οικογένειας σε συνεδρίες με έναν ή δύο θεραπευτές προκειμένου να αντιμετωπιστούν δυσκολίες που συνήθως εμφανίζονται σε ένα από τα μέλη της. Σύμφωνα με τον Ackerman (1958) όταν ο θεραπευτής εξετάζει τον θεραπευόμενο μαζί με τα άλλα μέλη της οικογένειας, καθίσταται πιο ικανός να κατανοεί και να επεξεργάζεται την πραγματικότητα αλλά και να παρεμβαίνει σε αυτήν.

Ο στόχος της οικογενειακής θεραπείας δεν είναι μόνο η λύση του προβλήματος ή η εξάλειψη του συμπτώματος για το οποίο έχει έρθει η οικογένεια. Στόχοι της οικογενειακής θεραπείας είναι να παρατηρηθεί ο τρόπος επικοινωνίας των μελών, να αναδυθούν οι αρχές και οι σκέψεις βάσει των οποίων το κάθε μέλος αλληλοεπιδρά, να δοθεί ο χώρος να ακουστούν και να εκφραστούν όλα τα μέλη και να βρεθούν νέα εναλλακτικά πρότυπα σύνδεσης, πιο λειτουργικά για όλη την οικογένεια. 

Σε ποιες περιπτώσεις, λοιπόν, μπορεί να βοηθήσει η οικογενειακή θεραπεία;

Οι περιπτώσεις στις οποίες η οικογενειακή θεραπεία είναι αποτελεσματική είναι ποικίλες. Μια οικογένεια μπορεί να έρθει όταν προσπαθεί να διαχειριστεί δύσκολες οικογενειακές σχέσεις (πχ. έντονες συγκρούσεις), προβλήματα συμπεριφοράς κάποιου μέλους της (πχ. επιθετική ή αντιδραστική συμπεριφορά παιδιού), ψυχολογικά ή ψυχοσωματικά συμπτώματα ενός ή περισσότερων μελών της (πχ. κατάθλιψη, άγχος, φοβίες, διατροφικές διαταραχές).

Επίσης όταν αντιμετωπίζει δυσκολίες στην μετάβαση στον κύκλο ζωής της οικογένειας (πχ. ο ερχομός ενός παιδιού, το πέρασμα στην εφηβεία, η αποχώρηση ενός παιδιού από το σπίτι, η απώλεια ενός μέλους) και δυσκολίες που προκύπτουν από αλλαγές στην σύνθεση ή στην κατάσταση της οικογένειας (πχ. ασθένεια, μετακόμιση, διαζύγιο).

Πώς όμως διεξάγεται η οικογενειακή θεραπεία;

Στην οικογενειακή θεραπεία καλούνται όλα τα μέλη της οικογένειας. Παρόλ’ αυτά αν κάποιο μέλος αρνηθεί ή δεν μπορεί κάποια δεδομένη στιγμή, η θεραπεία γίνεται με τα υπόλοιπα μέλη. Από την πρώτη συνάντηση και μέσα στα πλαίσια της γνωριμίας, ο θεραπευτής θα εξετάσει και θα αξιολογήσει το αρχικό αίτημα και σύμπτωμα με το οποίο έχει έρθει η οικογένεια. Μέσα από τον διάλογο, την ανοιχτή επικοινωνία και την αφήγηση της προσωπικής οπτικής του καθενός ανοίγει ο δρόμος για μία διαφορετική κατανόηση των πραγμάτων.

Βασικός πυρήνας είναι ότι η αλλαγή σε ένα μέλος της οικογένειας θα φέρει την αλλαγή σε όλη την οικογένεια αλλά και ότι η αλλαγή στην λειτουργία της οικογένειας θα φέρει επιμέρους αλλαγές στα μέλη της.